Czarne ładunki w kajdanach (antykwariat)

UWAGA - egzemplarz wycofany z obiegu bibliotecznego.
------------------------------------------------------------------------------------------

Książka ta powstała w niecodziennych okolicznościach. W 1971 r. zostałem kapitanem Portu Warri, lezącego nad Escravos River - Rzeką Niewolniczą w Nigerii. Kiedy nieco ochłonąłem po pierwszych wrażeniach i wciągnąłem się do pracy, zaintrygowany nazwą rzeki zacząłem rozmawiać z Nigeryjczykami na temat niewolnictwa. Szperałem po rożnych bibliotekach i muzeach, pojechałem do miejscowości Badagry, gdzie sfotografowałem autentyczne okowy, używane w XIX wieku przez tamtejszych mieszkańców do „składowania" żywego towaru, owej „czarnej kości słoniowej" dostarczanej z głębi lądu.
Zaciekawiony przeszłością Wybrzeża Niewolniczego i handlem niewolnikami szukałem na ten temat wiadomości w książkach angielskich, niemieckich, francuskich i polskich, wynotowywałem i tłumaczyłem ,,na gorąco" interesujące mnie fragment, chcąc sobie wyrobić pogląd na problem handlu niewolnikami z punktu widzenia marynarza.
Interesujące mnie materiały gromadziłem spontanicznie, w sposób nienaukowy, nie badając, czy któryś z tych tekstów był już przełożony na język polski, ograniczając się jedynie do zanotowania autora i tytułu książki. Dotarłem do publikacji autorów współczesnych, do źródeł oryginalnych, pamiętników kapitanów, marynarzy, kupców, do opisów podróży i innych materiałów archiwalnych...
Natrafiłem na rzeczy ciekawe i wręcz zaskakujące. W ciągu pond czterystu lat od chwili przybycia pierwszych europejskich żeglarzy z Portugalii do Afryki Zachodniej wywieziono z tego kontynentu na drugi brzeg Atlantyku od 8 wg Curtina do 24 g Du Bois milionów Murzynów. Ich dokładnej liczby chyba nigdy nie da się ustalić, a trzeba pamiętać, że co najmniej drugie tyle zginęło w czasie wojen powstałych z podjudzenia handlarzy niewolników i podczas drogi z wnętrza lądu na wybrzeże, a także w podroży przez ocean i w okresie „przystosowywania” do pracy w Nowym Świecie. Dopiero po prawie 350 latach handlu czarnymi niewolnikami, uznawanego przez wszystkie ówczesne wadze państwowe, a wynikłego z zapotrzebowania na siłę roboczą w krajach obu Ameryk, proceder ten został najpierw zakazany, a następnie uznany za brodnie przeciwko ludzkości.
W drugiej połowie XVIII wieku, kiedy transatlantycki handel niewolnikami był u szczytu rozwoju, angielska opinia publiczna została poinformowana o nadużyciach i okrucieństwach popełnianych w tej „gałęzi" gospodarki i zainteresowała się zarówno warunkami przewozu niewolników, jak i rosnąca śmiertelnością wśród angielskich marynarzy.
W 1788 r. ukazały się dwie gniewne książki na ten temat. Autorem jednej z nich by dr Alexander Falconbridge, chirurg, przez całe lata pływający na wielu statkach niewolniczych, a drugiej John Newton, eks-kapitan statku niewolniczego, który w późniejszych latach swego życia został duchownym.
Najpierw Rada Królewska, a później Parlament rozpoczęły w sprawie handlu niewolnikami serie dochodzeń ciągnących się aż do roku 1791. Jako świadków przesłuchano setki osób: kapitanów, lekarzy, marynarzy ze statków niewolniczych, liverpoolskich kupców, plantatorów z Indii Zachodnich, oficerów Brytyjskiej Marynarki Wojennej, faktorów z Afryki. Oficjalny raport powołanej komisji parlamentarnej opublikowano w grubych tomiskach. Słynny abolicjonista Thomas Clarkson dla użytku szerokiej publiczności skrócił go do „Wyciągu z dowodów" oraz do dłuższego i bardziej prawniczo opracowanego „Skrótu z dowodów". Raport owe komisji parlamentarne stanowi dzisiaj jedno z głównych źródeł do poznania handlu niewolnikami w jego szczytowym okresie, a wyjątki z owego raportu zatytułowanego „Minutes of Evidence” będą często przytaczane na stronach tej książki.
Zawsze frapowały mnie szczegóły codziennego życia naszych poprzedników na morzu i na podstawie lektury wielu książek zarysowały mi się obrazy zarówno „handlu po trójkącie" obejmującego w Afryce brzegi Zatoki Gwinejskiej, wysp Morza Karaibskiego północnej Europy i północnej Ameryki, jak i prac na anglosaskich statkach niewolniczych XVIII wieku które to obrazy chce przekazać czytelnikom.
Autor